โรคติดเชื้อ คืออะไร? รู้ทันสาเหตุ อาการ และวิธีป้องกัน

โรคติดเชื้อ มีอะไรบ้าง?

โรคติดเชื้อ มีอะไรบ้าง ที่พบได้บ่อยในชีวิตประจำวัน? ต่อไปนี้คือตัวอย่างของโรคติดเชื้อที่จะแยกตามระบบร่างกายที่ได้รับผลกระทบ

โรคทางเดินหายใจ

โรคติดเชื้อทางเดินหายใจเป็นหนึ่งในกลุ่มโรคติดเชื้อที่พบบ่อยที่สุด โดยเฉพาะในช่วงฤดูฝนและฤดูหนาว ที่แนวโน้มการระบาดของโรคติดเชื้อระบบทางเดินหายใจมักเพิ่มขึ้น ตัวอย่างเช่น 

• ไข้หวัด เกิดจากไวรัสหลายชนิด เช่น Rhinovirus มักมีอาการน้ำมูกไหล จาม เจ็บคอ ไอ และอาจมีไข้ต่ำๆ อาการมักไม่รุนแรงและหายได้เองภายใน 7-10 วัน
• ไข้หวัดใหญ่ (Influenza) ซึ่งมีหลายสายพันธุ์ โดยมักมีอาการเริ่มต้นแบบเฉียบพลัน มีไข้สูง ปวดเมื่อยตามตัว ปวดศีรษะรุนแรง อ่อนเพลียมาก ไอแห้งๆ และอาจมีอาการคัดจมูก เจ็บคอร่วมด้วย อาการจะรุนแรงกว่าไข้หวัดธรรมดา ซึ่งเมื่อเข้าสู่ชวงฤดูฝน และฤดูหนาว มักจะมีแนวโน้มการระบาดของโรคติดเชื้อระบบทางเดินหายใจที่เพิ่มขึ้น
• COVID-19 หรือ Coronavirus ซึ่งล่าสุดในปี 2568 สายพันธุ์โอมิครอน XEC กำลังระบาดในไทย โดยแพร่กระจายได้เร็วกว่าสายพันธุ์ก่อนหน้าถึง 84-110% แม้อาการจะไม่รุนแรงในคนทั่วไป แต่ยังเป็นอันตรายในกลุ่มเสี่ยงจึงจำเป็นต้องมีการป้องกันที่ดี
• RSV (Respiratory Syncytial Virus) ที่มักระบาดในเด็กและผู้สูงอายุ มักมีอาการเบื้องต้นคล้ายไข้หวัดธรรมดา แต่หากเชื้อลงสู่ระบบหายใจส่วนล่าง จะทำลายเยื่อบุทางเดินหายใจ ทำให้เกิดภาวะปอดอักเสบ และอาจมีการติดเชื้อแบคทีเรียแทรกซ้อน ส่งผลให้มีอาการหอบ ไอรุนแรง และในกรณีที่รุนแรงอาจเป็นอันตรายถึงชีวิตได้ โดยเฉพาะในเด็กทารกและผู้สูงอายุ
• ปอดบวม (Pneumonia) อาจเกิดจากเชื้อแบคทีเรียหรือไวรัส อาการมักมีไข้สูง หนาวสั่น ไอมีเสมหะ หายใจลำบาก หายใจเร็ว เจ็บหน้าอกเวลาหายใจเข้าลึกๆ อ่อนเพลีย และอาจมีอาการสับสนในผู้สูงอายุ

โรคเหล่านี้มักแพร่กระจายผ่านละอองฝอยในอากาศเมื่อผู้ป่วยไอ จาม หรือพูดคุย ทำให้ผู้ที่อยู่ใกล้ชิดมีความเสี่ยงสูงที่จะได้รับเชื้อ ในสถานที่ที่มีคนหนาแน่นหรือมีการระบายอากาศไม่ดี

โรคระบบทางเดินอาหาร

โรคติดเชื้อในระบบทางเดินอาหารมักเกิดจากการรับประทานอาหารหรือน้ำที่ปนเปื้อนเชื้อโรค ตัวอย่างเช่น:

• อาหารเป็นพิษ ซึ่งอาจเกิดจากเชื้อแบคทีเรียหลายชนิด เช่น Salmonella หรือ E. coli
• ท้องร่วงจากเชื้อไวรัส เช่น Rotavirus หรือ Norovirus
• อหิวาตกโรค เกิดจากเชื้อแบคทีเรีย Vibrio cholerae
• ไวรัสตับอักเสบ A ที่แพร่ผ่านทางอาหารและน้ำ

โรคกลุ่มนี้ส่งผลให้ผู้ป่วยมีอาการท้องเสีย อาเจียน ปวดท้อง และอาจมีไข้ร่วมด้วย ในกรณีที่มีอาการรุนแรงอาจเกิดภาวะขาดน้ำได้

โรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์

โรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์เป็นกลุ่มโรคติดเชื้อที่แพร่กระจายผ่านการมีเพศสัมพันธ์กับผู้ที่มีเชื้อ ได้แก่

• ซิฟิลิส เกิดจากเชื้อแบคทีเรีย Treponema pallidum
• หนองใน เกิดจากเชื้อแบคทีเรีย Neisseria gonorrhoeae
• คลามิเดีย เกิดจากเชื้อแบคทีเรีย Chlamydia trachomatis
• เริมที่อวัยวะเพศ เกิดจากเชื้อไวรัส Herpes simplex
• HIV ซึ่งเป็นสาเหตุของโรคเอดส์

การใช้ถุงยางอนามัยเป็นวิธีป้องกันที่มีประสิทธิภาพสำหรับโรคกลุ่มนี้ แต่ไม่สามารถป้องกันได้ 100% สำหรับบางโรค เช่น เริม

โรคติดเชื้อในเด็ก

เด็กมีระบบภูมิคุ้มกันที่ยังพัฒนาไม่เต็มที่ จึงมีความเสี่ยงสูงต่อการติดเชื้อ อาการภูมิแพ้ในเด็กก็เป็นอีกปัจจัยที่ส่งผลต่อสุขภาพ เพราะภูมิแพ้อาจทำให้เยื่อบุทางเดินหายใจอักเสบ เป็นช่องทางให้เชื้อโรคเข้าสู่ร่างกายได้ง่ายขึ้น โรคติดเชื้อที่พบบ่อยในเด็ก ได้แก่

• โรคมือ เท้า ปาก เกิดจากเชื้อไวรัส Enterovirus และ Coxsackie ซึ่งมักจะมีอาการเริ่มต้นคือ มีไข้ เจ็บคอ เบื่ออาหาร อ่อนเพลีย ต่อมาจะเกิดตุ่มน้ำใสหรือผื่นแดงที่ฝ่ามือ ฝ่าเท้า และในปาก
• โรคอีสุกอีใส เกิดจากเชื้อไวรัส Varicella-zoster
• โรคหัด เกิดจากเชื้อไวรัส Measles
• โรคไอกรน เกิดจากเชื้อแบคทีเรีย Bordetella pertussis
• โรคปอดบวมในเด็ก เกิดจาก ไวรัส RSV (Respiratory Syncytial Virus) ซึ่งหากเกิดขึ้นในเด็ก จะจัดว่าเป็นกลุ่มเสี่ยง รักษาได้ยากและอาจมีอาการรุนแรงได้
• โรคท้องเสีย เกิดจากเชื้อ Rotavirus เป็นสาเหตุหลักของโรคท้องเสียรุนแรงในเด็กเล็กอายุต่ำกว่า 5 ปี มีอาการอาเจียน ท้องเสีย มีไข้ และอาจเกิดภาวะขาดน้ำได้อย่างรวดเร็ว
• โควิด-19 เกิดจากเชื้อไวรัส SARS-CoV-2 ในเด็กมักมีอาการไม่รุนแรงเท่าผู้ใหญ่ อาการที่พบได้แก่ ไข้ ไอ เหนื่อยล้า และบางรายอาจมีอาการทางเดินอาหาร 
• ไข้หวัดใหญ่ เกิดจากเชื้อไวรัส Influenza ในเด็กจะมีอาการรุนแรงกว่าไข้หวัดธรรมดา คือ มีไข้สูงเฉียบพลัน ปวดเมื่อยตามตัว ปวดศีรษะ อ่อนเพลียมาก ไอ และอาจมีภาวะแทรกซ้อนได้

การฉีดวัคซีนตามกำหนดเป็นวิธีที่ดีที่สุดในการป้องกันโรคติดเชื้อหลายชนิดในเด็ก

โรคติดเชื้อในโรงพยาบาล

โรคติดเชื้อในโรงพยาบาล หรือ Hospital-acquired Infections (HAIs) เป็นการติดเชื้อที่เกิดขึ้นระหว่างการรักษาในสถานพยาบาล ตัวอย่างเช่น

• การติดเชื้อจากอุปกรณ์ทางการแพทย์
• การติดเชื้อแผลผ่าตัด
• ปอดบวมจากการใช้เครื่องช่วยหายใจ
• การติดเชื้อในกระแสเลือด
• การติดเชื้อดื้อยาต้านจุลชีพ เช่น MRSA

โรคกลุ่มนี้เป็นความท้าทายสำคัญของระบบสาธารณสุข เพราะมักเกิดจากเชื้อที่มีความรุนแรงและดื้อยาได้ง่าย